Οι Νομαρχιακές και Δημοτικές Εκλογές 2006: πολιτικοί συσχετισμοί και τάσεις του κομματικού συστήματος

Οι τοπικές εκλογές του Οκτωβρίου 2006 κατέγραψαν, όπως κάθε εθνικής εμβέλειας εκλογική αναμέτρηση, σημαντικές τάσεις τόσο στο επίπεδο των σημερινών πολιτικών συσχετισμών όσο και στο επίπεδο διεργασιών του κομματικού συστήματος. Η κωδικοποίηση των αποτελεσμάτων και των δύο γύρων οδηγεί σε χρήσιμα πολιτικά συμπεράσματα που μπορούμε να τα κωδικοποιήσουμε ως εξής:

Από τις 50 συνολικά Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, το κυβερνών κόμμα κέρδισε τελικά 28 Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις (όσες και το 2002), ενώ το ΠΑΣΟΚ 22 (είχε 20 το 2002). Οι δύο παραπάνω Νομαρχίες που κέρδισε το ΠΑΣΟΚ αφαιρέθηκαν από τους «ανεξάρτητους συνδυασμούς» των Χανίων (Κατσανεβάκης) και Ρεθύμνου (Παπαδάκης) (ο τελευταίος εξελέγη φέτος με τη σημαία του ΠΑΣΟΚ).

Ωστόσο, η αποτυχία της ΝΔ στις 5 από τις 7 Νομαρχίες που κρίθηκαν στο β’γύρο, όπου και διέθετε το λογικό προβάδισμα, υποδεικνύει ότι η υπεροχή της δεν είναι αναμφισβήτητη και κυρίως η δυνατότητά της για ευρύτερες κοινωνικο-πολιτικές συμμαχίες έχει περιοριστεί. Ειδικότερα δε, η κοινωνικώς και ιδεολογικώς αποδεκτή τα προηγούμενα χρόνια εκλογική όσμωση με το ΚΚΕ παύει να λειτουργεί, όπως χαρακτηριστικά έδειξε ο β’γύρος στους νομούς Καρδίτσας και Μαγνησίας, αλλά και στο Δήμο Καρδίτσας.

Αν κανείς επιχειρήσει να «προβάλει» τα αποτελέσματα των Νομαρχιακών εκλογών σε εκτιμήσεις για τη σημερινή δύναμη των κομμάτων, θα επιβεβαιώσει τις γενικές τάσεις του προβαδίσματος της ΝΔ, της ενίσχυσης των δυνάμεων της Αριστεράς, αλλά και της σταθερότητας του δικομματισμού (Πίνακας 1). Ταυτόχρονα, είναι εμφανής η άνοδος της «αντιπολιτικής ψήφου» (Λευκά / Ακυρα), η οποία κατέγραψε το μεγαλύτερο ποσοστό της τελευταίας δεκαετίας (6.6%). Στο ποσοστό αυτό θα πρέπει να συνυπολογιστεί η αποχή που συνολικά έφτασε το 11% περίπου του ενεργού εκλογικού σώματος (σε σχέση με τις Βουλευτικές εκλογές του 2004 εκτιμάται ότι ανέβηκε περίπου 5-6 ποσοστιαίες μονάδες).

β) το προβάδισμα της ΝΔ σε σχέση με το ΠΑΣΟΚ εκτιμάται σήμερα περίπου στις 3.5 ποσοστιαίες μονάδες, ποσοστό παρόμοιο με τις εκτιμήσεις των περισσότερων δημοσκοπήσεων. Η δύναμη της ΝΔ υπολογίζεται περίπου σε 43-44%, του ΠΑΣΟΚ σε 40.5%.

γ) παρατηρείται άνοδος του ΚΚΕ κατά μιάμιση περίπου μονάδα. Αντίστοιχη είναι και η άνοδος του χώρου του ΣΥΝ και των συμμαχικών του δυνάμεων, ενώ για πρώτη φορά στην εκλογική ιστορία της χώρας καταγράφεται σοβαρή δύναμη των ψηφοδελτίων της άκρας αριστεράς στα επίπεδα του 1.5%.

δ) η δύναμη του ΛΑΟΣ δεν ξεπερνά το 2%. Είναι πολύ πιθανόν να υποεκτιμάται αφού δεν συγκρότησε ψηφοδέλτια σε πολλούς νομούς της χώρας, ωστόσο είναι σαφές ότι η δυναμική πορεία που επέδειξε τα τελευταία δύο χρόνια στη δημοσκοπική ψήφο (4-5%) έχει ανακοπεί.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ	ΨΗΦΟΙ	ΠΟΣΟΣΤΑ %
Υποψήφιοι ΝΔ	2.789.793	42.0
«Αντάρτες» ΝΔ	113.936	1.7
Υποψήφιοι ΠΑΣΟΚ	2.570.211	38.6
«Αντάρτες ΠΑΣΟΚ»	45.622	0.7
Υποψήφιοι ΚΚΕ – Συνεργαζόμενων Κινήσεων	479.812	7.2
Υποψήφιοι ΣΥΝ και άλλων αριστερών ομάδων	299.957	4.5
Υποψήφιοι Συνεργασίας ΠΑΣΟΚ – ΣΥΝ	103.801	1.6
ΛΑΟΣ	136.008	2.0
Διάφορα Ψηφοδέλτια – Άκρα Αριστερά – Οικολογικά σχήματα	109.285	1.6
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ	7.116.050
ΑΚΥΡΑ / ΛΕΥΚΑ	467.536	6.57 (επί των συμμετεχόντων)

Οι παραπάνω τάσεις καταγράφονται σε γενικές γραμμές και στο επίπεδο των δημοτικών εκλογών. Από τους 20 μεγαλύτερους πληθυσμιακά Δήμους της χώρας η ΝΔ κέρδισε τελικά τους 12 (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Περιστέρι, Λάρισα, Γλυφάδα, Ζωγράφου, Κερατσίνι, Ηλιούπολη, Μενίδι, Αιγάλεω, Χαλάνδρι και Γιάννινα), το ΠΑΣΟΚ 6 (Πειραιάς, Πάτρα, Ηράκλειο, Καλλιθέα, Καλαμαριά και Βόλος), 1 Δήμο κέρδισε το ΚΚΕ (Νίκαια) και 1 ο ΣΥΝ (Ν.Σμύρνη).

Μια πρώτη σχετική παρατήρηση αφορά στο γεγονός ότι για πρώτη φορά υπήρξε τόσο μεγάλη «προσφορά» συνδυασμών και υποψηφίων Δημάρχων (πρωταθλητές στο σημείο αυτό οι Δήμοι Αμαρουσίου με 10 υποψηφίους δημάρχους, Γλυφάδας και Υμηττού με 9 και Χαιδαρίου με 8). Το γεγονός παραπέμπει αφενός μεν στον κατακερματισμό των κυρίαρχων πολιτικών δυνάμεων (ΠΑΣΟΚ – ΝΔ) στο επίπεδο του Δήμου και της γειτονιάς αφετέρου δε στη συγκρότηση ψηφοδελτίων με έντονο το στοιχείο της υπεράσπισης ατομικών και τοπικών οικονομικών συμφερόντων, με διακομματική στελέχωση και υποστήριξη. Τα μαζικά κόμματα διακυβέρνησης έχουν εισέλθει σε κατάσταση μεταβατικής κρίσης.

Μια δεύτερη παρατήρηση αφορά στην εδραίωση σημαντικών αλλαγών στην κοινωνική φυσιογνωμία του ΠΑΣΟΚ. Η τάση μείωσης της «λαϊκότητάς» του, που ξεκίνησε ήδη με τις Βουλευτικές εκλογές του 2000 και συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια, εκφράστηκε και στις φετινές τοπικές εκλογές με την απώλεια Δήμων όπως το Περιστέρι (για δεύτερη συνεχή φορά), το Αιγάλεω (ομοίως), η Νίκαια (ομοίως), το Χαϊδάρι, το Κερατσίνι, το Γαλάτσι, το Καματερό, η Μεταμόρφωση, ο Βύρωνας. Ταυτόχρονα, έχασε το σύνολο σχεδόν των μεγάλων μεσοαστικών Δήμων (Χαλάνδρι, Μαρούσι, Γλυφάδα, Χολαργός, Π.Φάληρο, Ν.Σμύρνη), με την εξαίρεση της Αγ. Παρασκευής. Από σημαντικούς – είτε με κριτήρια κοινωνικά είτε πληθυσμιακά -δήμους του Λεκανοπεδίου το ΠΑΣΟΚ συγκρατεί μόνο την Καλλιθέα και την Ν.Ιωνία. Το συμπέρασμα είναι ότι η ιστορική κοινωνική συμμαχία που εξέφρασε το ΠΑΣΟΚ μεταπολιτευτικά βρίσκεται σε κατάσταση αποσυσπείρωσης, στοιχείο που αποτελεί και τον πυρήνα της σημερινής κρίσης του κόμματος αυτού.

Μια τρίτη παρατήρηση αφορά στην ενίσχυση των αριστερών ψηφοδελτίων (όχι αποκλειστικά από το χώρο του ΣΥΝ) και μάλιστα αυτών που εμφάνισαν έντονα τοπικά κινηματικά χαρακτηριστικά, γεγονός που οφείλεται σε μεγάλο μέρος και στην απελευθέρωση κοινωνικών δυνάμεων από το ΠΑΣΟΚ. Τέτοιες καταγραφές – εξαιρουμένων βεβαίως των Δήμων Αθήνας και Πειραιά - υπήρξαν στο Λεκανοπέδιο στους Δήμους Βριλησσίων, Βύρωνα, Γαλατσίου, Ζωγράφου, Καλλιθέας, Καματερού, Ν.Ιωνίας, Υμηττού, Χαλανδρίου, αλλά και σε πολλούς δήμους της περιφέρειας, όπως τα Χανιά, η Καλαμάτα, η Αρτα, κ.λπ. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει την ύπαρξη ενός σημαντικού κοινωνικού – εκλογικού χώρου που μάλιστα συνήθως καταγράφει όπου υπάρχει μεγαλύτερα ποσοστά από αυτά του ΚΚΕ. Το τελευταίο ακολουθεί μπορεί να πει κανείς μια πορεία παράλληλη με αυτή των δύο μεγάλων κομμάτων. Εξακολουθεί να καταγράφει αξιοσημείωτα κεντρικά πολιτικά ποσοστά, εκφράζοντας ένα τμήμα της λαϊκής δυσαρέσκειας προς τη διακυβέρνηση της χώρας, αρχίζει όμως να εμφανίζει έντονα προβλήματα στην οργανωτική του μορφή και στην κοινωνική του στελέχωση, κάτι που αποτυπώνεται στο επίπεδο των Δήμων.