|
Ενα μήνα περίπου πριν τις εκλογές της 7ης Μαρτίου αρχίζουν να σταθεροποιούνται οι βασικές τάσεις του εκλογικού σώματος σε ό,τι αφορά την κοινωνική – ταξική διαστρωμάτωση των κομμάτων. Το κείμενο αυτό θα επιχειρήσει, με βάση την Ερευνα Πολιτικής Συμπεριφοράς της VPRC που ολοκληρώθηκε πριν λίγες ημέρες, να παρουσιάσει και να ερμηνεύσει ορισμένες κρίσιμες παραμέτρους από αυτές τις τάσεις. Διευκρινιστικά αναφέρεται ότι η σχετική έρευνα διενεργήθηκε σε πανελλήνιο δείγμα 1.420 πολιτών με τη μέθοδο της πρόσωπο-με-πρόσωπο συνέντευξης και με τη χρήση κάλπης στην αποτύπωση της πρόθεσης ψήφου.
Ενα πρώτο συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι η ‘ανταλλαγή’ μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων σημαντικών μερίδων των παραδοσιακών τους ερεισμάτων θα καταγραφεί και σε αυτές τις εκλογές. Οι ‘ανταλλαγές’ αυτές που ξεκίνησαν σταδιακά μετά το ’96 και τη διακυβέρνηση Σημίτη και καταγράφηκαν με σαφή τρόπο στις εκλογές του 2000, δημιούργησαν μια εικόνα σύγκλισης των εκλογικών σωμάτων τους: το ΠΑΣΟΚ έγινε κοινωνικά περισσότερο ‘αστικό’ και η Ν.Δ. περισσότερο ‘λαϊκή’. Οι εκλογές του 2004 θα αναπαράγουν την ίδια εικόνα. Τα ‘φτωχά’ κοινωνικά στρώματα του πληθυσμού (άνεργοι, συνταξιούχοι, μικροί αγρότες και περιθωριοποιημένες επαγγελματικά κατηγορίες) κατευθύνονται ακόμα περισσότερο προς τη ΝΔ, ενώ αντίστροφα, ισχυρά τμήματα των μεσοαστικών και αστικών στρωμάτων εξακολουθούν να εμπιστεύονται τη διακυβέρνηση ΠΑΣΟΚ. Οπως φαίνεται στον Πίνακα 1, τα δύο μεγάλα κόμματα εμφανίζουν σήμερα μια εντυπωσιακή κοινωνική – ταξική πολυσυλλεκτικότητα, προσθέτοντας στα παραδοσιακά τους ερείσματα και νέες επιρροές, κυρίως σε στρώματα που παλαιότερα ανήκαν στην ‘αντίπαλη παράταξη’.
ΠΙΝΑΚΑΣ 1:
ΠΡΟΘΕΣΗ ΨΗΦΟΥ ΚΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ / ΤΑΞΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ (ποσοστά %)
|
|
Αστικά στρώματα
|
Ανώτερα μεσοαστικά στρώματα
|
Μεσαία στρώματα
|
Λαϊκά στρώματα
|
‘Φτωχοί’ (προλεταριοποιημένα στρώματα)
|
|
ΠΑΣΟΚ
|
41.5
|
41.6
|
36.9
|
40.0
|
35.2
|
|
ΝΔ
|
38.4
|
36.0
|
42.8
|
45.7
|
48.0
|
|
ΚΚΕ
|
3.2
|
6.1
|
4.5
|
3.6
|
4.8
|
|
ΣΥΝ
|
6.7
|
3.7
|
2.7
|
2.9
|
1.4
|
|
ΔΗΚΚΙ
|
0.7
|
0.5
|
2.3
|
1.4
|
0.7
|
|
ΛΑΟΣ
|
1.1
|
1.4
|
2.3
|
0.7
|
0.9
|
|
ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ (αναποφάσιστοι, άλλο κόμμα, Αποχή, Λευκό/άκυρο, κ.λπ)
|
8.5
|
10.8
|
8.6
|
5.7
|
8.9
|
Πηγή: Ερευνα Πολιτικής Συμπεριφοράς VPRC, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2004
Η σημαντικότερη, ίσως μεταστροφή στην εκλογική συμπεριφορά σε σχέση με τις εκλογές του 2000 παρατηρείται στα ‘μεσαία στρώματα’ και στα ‘λαϊκά στρώματα’. Το ΠΑΣΟΚ εμφανίζεται μέχρι στιγμής να χάνει το προβάδισμα που είχε στις δύο αυτές κατηγορίες, εμφανίζοντας μια πτώση της τάξης των 5-6 ποσοστιαίων μονάδων σε κάθε κατηγορία. Οι λόγοι της αλλαγής αυτής είναι δύο: για μεν τα ‘μεσαία στρώματα’ έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο η κρίση του Χρηματιστηρίου και ο υπερδανεισμός των νοικοκυριών τους, κατάσταση που έχει συμπιέσει αρκετά την οικονομική τους θέση, για δε τα ‘λαϊκά στρώματα’ (κυρίως εργαζόμενοι στις κατώτερες θέσεις εργασίας) η επιδείνωση των εργασιακών σχέσεων και οι ανακατατάξεις στην αγορά εργασίας, ταυτόχρονα βεβαίως με τη συμπίεση των οικονομικών τους.
Για τα κόμματα της αριστεράς δεν εμφανίζεται κάτι διαφορετικό σε σχέση με ό,τι έως σήμερα γνωρίζαμε. Τα μικρά ποσοστά της στα λαϊκά και φτωχά κοινωνικά στρώματα και η σχετικά καλύτερη διείσδυση στα μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα είναι μια κατάσταση παγιωμένη εδώ και πολλά χρόνια. Το να ανατραπεί είναι ζήτημα επιβίωσης για την παράταξη της αριστεράς και, πάντως, απαιτεί σοβαρή πολιτική, κοινωνική και κινηματική παρέμβαση σε βάθος χρόνου.
Μια παράλληλη διάσταση της διαφαινόμενης εκλογικής συμπεριφοράς παρέχουν οι Πίνακες 2 και 3. Ο πρώτος αφορά στη διάκριση ‘εξασφαλισμένων / μη-εξασφαλισμένων’ σε σχέση με το μέλλον πολιτών και ο δεύτερος στην εισοδηματική διάκριση μεταξύ όσων ‘ζουν άνετα και τα καταφέρνουν’ και όσων η σημερινή εισοδηματική τους κατάσταση δημιουργεί ‘δυσκολία’.
ΠΙΝΑΚΑΣ 2:
ΠΡΟΘΕΣΗ ΨΗΦΟΥ ΚΑΤΑ ΑΙΣΘΗΜΑ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ (ποσοστά %)
|
|
‘ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΟΙ’
|
‘ΜΗ-ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΟΙ’
|
|
ΠΑΣΟΚ
|
61.1
|
26.1
|
|
ΝΔ
|
29.6
|
49.4
|
|
ΚΚΕ
|
2.2
|
6.0
|
|
ΣΥΝ
|
2.4
|
3.6
|
|
ΔΗΚΚΙ
|
0.2
|
1.5
|
|
ΛΑΟΣ
|
1.0
|
1.4
|
|
ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ (αναποφάσιστοι, άλλο κόμμα, Αποχή, Λευκό/άκυρο, κ.λπ)
|
3.4
|
12.1
|
Πηγή: Ερευνα Πολιτικής Συμπεριφοράς VPRC, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2004
ΠΙΝΑΚΑΣ 3:
ΠΡΟΘΕΣΗ ΨΗΦΟΥ ΚΑΤΑ ΑΙΣΘΗΜΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ (ποσοστά %)
|
|
‘ΖΟΥΝ ΑΝΕΤΑ / ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΝΟΥΝ’
|
‘ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΥΣΚΟΛΙΑ / ΜΕΓΑΛΗ ΔΥΣΚΟΛΙΑ’
|
|
ΠΑΣΟΚ
|
50.4
|
27.8
|
|
ΝΔ
|
33.2
|
50.8
|
|
ΚΚΕ
|
3.9
|
5.2
|
|
ΣΥΝ
|
3.2
|
2.9
|
|
ΔΗΚΚΙ
|
0.7
|
1.3
|
|
ΛΑΟΣ
|
1.0
|
1.5
|
|
ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ (αναποφάσιστοι, άλλο κόμμα, Αποχή, Λευκό/άκυρο, κ.λπ)
|
7.4
|
10.4
|
Πηγή: Ερευνα Πολιτικής Συμπεριφοράς VPRC, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2004
Με βάση τους δύο πίνακες, οι ανατροπές των κλασικών στερεοτύπων εκλογικής συμπεριφοράς είναι εμφανείς. Το ΠΑΣΟΚ, ανεξαρτήτως της ταξικής προέλευσης των ψηφοφόρων του, στηρίζεται στο ‘αποκαταστημένο’ και ‘εξασφαλισμένο’ τμήμα της ελληνικής κοινωνίας, ενώ η Ν.Δ., παράλληλα με τα κλασικά αστικά της ερείσματα, παρουσιάζει μια έντονη διείσδυση στα οικονομικώς ‘πιεζόμενα’ και ‘μη-εξασφαλισμένα’ κοινωνικά τμήματα. Αυτός είναι και ο κυριότερος, ίσως, λόγος που, πλέον, οι όποιες μετακινήσεις συμβαίνουν από τα κόμματα της αριστεράς προς τα μεγάλα κόμματα δεν κατευθύνονται μονοσήμαντα προς το ΠΑΣΟΚ αλλά μοιράζονται με τη Ν.Δ.
Θα παρατηρήσει, επίσης, ο προσεκτικός παρατηρητής ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά αδιευκρίνιστης ή (και) αντιπολιτικής ψήφου εντοπίζονται στους ‘μη-εξασφαλισμένους’ και υπό οικονομική δυσκολία πολίτες. Το γεγονός αυτό προδιαγράφει ίσως την εκλογική συμπεριφορά των ανθρώπων αυτών, πέρα από τις επιφανειακές αναλύσεις περί ‘αναποφασίστων’ που βλέπουν συνεχώς το φως της δημοσιότητας σε προεκλογικές περιόδους.
|
