|
Οι τελευταίες αποκαλύψεις για τη χρήση των ειδικών όπλων στον πόλεμο του Κοσόβου και οι επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και στην υγεία των ανθρώπων έρχονται να προστεθούν σε αυτές για τη μόλυνση της διατροφικής αλυσίδας, αποκαλύψεις που ταλανίζουν εδώ και αρκετό καιρό τις ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Τα γεγονότα αυτά έχουν σαφείς επιπτώσεις στα πολιτικά συστήματα και στις ιδεολογικές στάσεις των ευρωπαίων πολιτών. Προστίθενται στα μεγάλα προβλήματα της ενσωμάτωσης των «ξένων πληθυσμών» και της αντιμετώπισης της ανεργίας και, κυρίως, επιτείνουν το αίσθημα κυριαρχίας του «πολιτικού κυνισμού» και της αποξένωσης των πολιτών από την πολιτική.
Πολλές φορές τα τελευταία χρόνια ανακαλύψαμε «με έκπληξη» ότι μεγάλες κοινωνικές ομάδες προσχωρούν σε αντιπολιτικές στάσεις ή οδηγούνται από «απαρχαιωμένα» ιδεολογικά στερεότυπα. Πολλοί «ορθολογιστές» μάλιστα φθάνουν στο σημείο να καταγγέλλουν αυτήν την αντιφατικότητα και ανορθολογικότητα μεγάλης μερίδας πολιτών ως παράδοξο ή αναχρονιστικό φαινόμενο.
Στην πραγματικότητα, το βαθιά ανορθολογικό φαινόμενο της εποχής εντοπίζεται στην ίδια την κρίση της δημοκρατίας και της πολιτικής αντιπροσώπευσης. Ποτέ άλλοτε στην ιστορία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας οι χώροι λήψης των πολιτικών αποφάσεων δεν ήταν τόσο στεγανοί από κάθε κοινωνικό, πολιτικό ή νομοθετικό έλεγχο. Ποτέ άλλοτε στην ιστορία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας οι αντικειμενικές πολιτισμικές, τεχνολογικές και μορφωτικές συνθήκες δεν δημιουργούσαν τόσο εύφορο έδαφος για μια «ανοικτή δημοκρατία» πολιτών και ποτέ ταυτόχρονα η πολιτική πραγματικότητα δεν ήταν τόσο αναντίστοιχη με τις συνθήκες αυτές.
Η κρίση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας δεν είναι πρωτίστως μια κρίση αξιοπιστίας των θεσμών, ή μια απλή κρίση αποτελεσματικότητας και λειτουργίας των τελευταίων. Η κρίση αξιοπιστίας, αποτελεσματικότητας ή λειτουργίας αποτελεί το αποτέλεσμα μιας βαθύτερης και δομικότερης εξέλιξης: οι χώροι λήψης των σημαντικών οικονομικών και πολιτικών αποφάσεων της εποχής μας μεταφέρονται ολοένα και περισσότερο μακρύτερα από κάθε δυνατότητα ελέγχου από τις κοινωνίες και τα θεσμικά αντιπροσωπευτικά τους όργανα. Η μεταφορά αυτή επί δύο περίπου δεκαετίες συνεχίζεται αμείωτη. Οι σύγχρονες μεταπολεμικές δημοκρατίες έζησαν στα τέλη της δεκαετίας του ’70 την τάση ενίσχυσης της εκτελεστικής εξουσίας σε βάρος των νομοθετικών και αντιπροσωπευτικών σωμάτων, είδαν την ενίσχυση αυτή να βαθαίνει ολοένα και περισσότερο με τη στεγανοποίηση μεγάλων τομέων άσκησης της κρατικής πολιτικής από κάθε έλεγχο (διεύρυνση απορρήτου), είδαν κατόπιν την τάση ενίσχυσης της οικονομικής εξουσίας σε βάρος της πολιτικής (εκτελεστικής) εξουσίας και τη μεταφορά του κέντρου βάρους λήψης των στρατηγικών οικονομικών και πολιτικών επιλογών και, τέλος, βλέπουν στις μέρες μας την ενίσχυση υπερεθνικών θεσμικών οργάνων που λειτουργούν χωρίς το βασικό (δημοκρατικό) κριτήριο της πολιτικής νομιμοποίησης.
Η κρίση των αντιπροσωπευτικών θεσμών (κόμματα, συνδικάτα, κοινωνία των πολιτών, κ.λπ) σε τελική ανάλυση είναι ή άλλη όψη της κρίσης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Οφείλεται, πολύ απλά, στο γεγονός ότι οι θεσμοί αυτοί χάνουν τον ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση των πολιτικών αποφάσεων και στον έλεγχο της εξουσίας. Και προφανώς, η εξέλιξη αυτή γίνεται απολύτως αντιληπτή από τους πολίτες, οι οποίοι απομακρύνονται από τα κόμματα ή την πολιτική, όχι γιατί επιζητούν κάποιο «άλλο» κόμμα που θα τους εκφράζει περισσότερο, αλλά γιατί αντιλαμβάνονται ότι η σημερινή δομή της δημοκρατίας και της πολιτικής κοινωνίας δεν τους δίνει χώρο έκφρασης.
|
