|
Λέγεται συχνά ότι η ιστορία δεν γράφεται με “αν”. Υπ’αυτήν την έννοια είναι εξαιρετικά δύσκολο να «προβλέψει» κανείς τι θα συνέβαινε αν δεν είχε γίνει το απριλιανό πραξικόπημα. Κυρίως όμως είναι δύσκολο να προβλέψει τις ταχύτητες με τις οποίες θα εξελισσόταν η πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα της χώρας. Κι’αυτό γιατί τα θεσμικά και πολιτικά αδιέξοδα που είχαν συσσωρευτεί από όλη τη μετεμφυλιακή περίοδο δεν θα έβρισκαν ποτέ λύση, αν δεν συνέβαινε ένα «γεγονός – τομή», αν δεν υπήρχε ένας καταλύτης και, αναμφίβολα, το απριλιανό πραξικόπημα υπήρξε τέτοιο. Γι’αυτό και θεωρείται πλέον ιστορικά βέβαιο, ότι ακόμα κι’αν δεν συνέβαινε το απριλιανό πραξικόπημα των συνταγματαρχών, σίγουρα λίγους μήνες μετά θα είχε πραγματοποιηθεί το πραξικόπημα των στρατηγών, όπως σχεδιαζόταν από τη Μοναρχία και τις κορυφές του Στρατού.
Ωστόσο, αποτελεί μια ενδιαφέρουσα άσκηση πολιτικής και ιστορικής ανάλυσης η διατύπωση κάποιων υποθέσεων στην περίπτωση που με κάποιο «μαγικό τρόπο» αποκλειόταν η εκδοχή της στρατιωτικής εκτροπής:
- Τις εκλογές του Μαίου 1967 θα τις είχε κερδίσει σίγουρα η Ενωση Κέντρου. Μια Ενωση Κέντρου που χωρίς τους «αποστάτες» και με ενισχυμένη την «αριστερή» της πτέρυγα υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου θα έδινε ασφαλώς μια διαφορετική ώθηση στο αίτημα του εκδημοκρατισμού. Από το σημείο αυτό όμως και έπειτα οι εξελίξεις δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθούν. Διότι, τόσο ο στρατιωτικός παράγων όσο και η Μοναρχία, δύο πόλοι εξουσίας με κομβική θέση στο σύστημα εξουσίας, θα εξακολουθούσαν ασφαλώς να είναι υπαρκτοί και είναι άγνωστα τα περιθώρια και τα είδη του συμβιβασμού που θα έκανε ή θα αναγκαζόταν να κάνει ο Γεώργιος Παπανδρέου. Δεδομένου επίσης ότι ένα χρόνο κατόπιν – το 1968 – θα απεβίωνε και σίγουρος διάδοχός του θα εμφανιζόταν πλέον ο Ανδρέας Παπανδρέου, τίποτα δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο μιας μεγάλης πολιτικής κρίσης στη χώρα με άγνωστες συνέπειες.
- Η Μοναρχία ίσως να μην είχε καταργηθεί. Δεν πρέπει να αγνοεί κανείς ότι ο στρατιωτικός μηχανισμός στην Ελλάδα δεν ήταν «εκ φύσεως φιλομοναρχικός». Συμβάδιζε με τη Μοναρχία στο πλέγμα εξουσίας της μετεμφυλιακής Ελλάδας, έχοντας ωστόσο τα δικά του συμφέροντα και τις δικές του καθαρές βλέψεις. Η επαμφοτερίζουσα στάση του τέως Μονάρχη απέναντι στους συνταγματάρχες τους διευκόλυνε στην κατάργηση της Μοναρχίας και στην ολοκληρωτική ανάληψη της εξουσίας. Λαμβανομένου δε υπ’όψιν ότι και η παραδοσιακή Αριστερά (ΚΚΕ – ΕΔΑ) δεν διανοήθηκε ποτέ μετά τον Εμφύλιο να θέσει «καθεστωτικό» ζήτημα, κατηγόρησε δε ως «προβοκάτορες» όσους έβαλαν το θέμα στις μεγάλες διαδηλώσεις των Ιουλιανών του 1965, δεν μπορεί καθόλου να αποκλειστεί το ενδεχόμενο στους όποιους «συμβιβασμούς» επιτυγχάνονταν να είχε το δικό της ρόλο και άρα να παρέμενε ακόμα το πολίτευμα της χώρας.
- Αν δεν είχε γίνει το απριλιανό πραξικόπημα – και επιπλέον το ιωαννιδικό πραξικόπημα του ’73 – θεωρείται απίθανο να είχε γίνει το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου στην Κύπρο και άρα και η τουρκική εισβολή. Η αυτονόμηση της «ιωαννιδικής χούντας» ακόμα και από τον ίδιο τον στρατιωτικό μηχανισμό της χώρας, δημιούργησε τις προϋποθέσεις εκείνες ώστε να υπονομευτεί η πολιτική του «ανεξάρτητου κυπριακού κράτους».
- Αν δεν είχε γίνει το απριλιανό πραξικόπημα, σίγουρα επίσης θα είχαν μορφοποιηθεί και στην Ελλάδα σημαντικά ρεύματα τόσο στην πολιτική όσο και στη διανόηση και στον πολιτισμό. Η συνάντηση της ελληνικής κοινωνίας με την ευρωπαϊκή θα είχε γίνει πολύ γρηγορότερα. Η επιβολή της δικτατορίας ανέστειλε εξελίξεις και ζυμώσεις και, βεβαίως, δημιούργησε εκ των πραγμάτων μια νέα κατάσταση που ακόμα και σήμερα δυσκολεύει τον πραγματικό εκσυγχρονισμό της ελληνικής κοινωνίας.
|
