Βουλευτικές εκλογές 2007: το εκλογικό σώμα της αριστεράς και οι εσωτερικές κοινωνικές του διαιρέσεις

Το εκλογικό ποσοστό των δύο βασικών κομμάτων της αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ και ΚΚΕ) στις εκλογές του 2007 έφτασε αθροιστικά το 13.2%. Το ποσοστό αυτό είναι το καλύτερο μεταπολιτευτικά εκλογικό ποσοστό της αριστεράς, αφού ξεπέρασε ελαφρώς το 13.1% του ενιαίου Συνασπισμού στις εκλογές του Ιουνίου 1989, δεν παύει ωστόσο να αποτελεί το άνω όριο της αριστερής εκλογικής επιρροής όπως διαμορφώθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του ’60. Αν στο ποσοστό αυτό αθροίσει κανείς και τα μικρότερα αριστερά εξωκοινοβουλευτικά σχήματα που καταγράφηκαν στις εκλογές (ΜΕΡΑ, ΕΝΑΝΤΙΑ, ΚΚΕ μ-λ, Μ-Λ ΚΚΕ) το συνολικό ποσοστό της αριστερής εκλογικής επιρροής φτάνει το 13.9%.

Το συμπέρασμα που προκύπτει εμφανώς είναι ότι, παρά τη μεγάλη κρίση του δικομματισμού και γενικότερα του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος, βρισκόμαστε ακόμη πολύ μακριά από μια συνολική ανακατανομή των ιδεολογικο-πολιτικών συσχετισμών στην ελληνική κοινωνία. Το κεντρικό πρόβλημα εξακολουθεί να βρίσκεται στο ότι η αριστερά συνολικά (και καθεμιά από τις επιμέρους συνιστώσες της ξεχωριστά) δεν αποτελούν ολοκληρωμένες πολιτικές εκπροσωπήσεις ανταγωνιστικών προς την κυρίαρχη πολιτική κοινωνικών ταυτοτήτων. Για ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας η αριστερά αποτελεί οργανικό μέρος του μεταπολιτευτικού καθεστώτος και ως εκ τούτου χρεώνεται σήμερα και αυτή (λιγότερο προφανώς από τα κόμματα εξουσίας) τα αποτελέσματα των κοινωνικών και ιδεολογικών αλλαγών της ελληνικής κοινωνίας.

Οι κοινωνικές κινητοποιήσεις των προηγούμενων χρόνων, η για πρώτη φορά εμφατική καταγραφή στο δημόσιο λόγο μιας ριζοσπαστικής πολιτικής γραμμής εκ μέρους του Συνασπισμού και, βεβαίως, η επίτευξη της ενότητας του ΣΥΡΙΖΑ κινητοποίησαν ένα βασικό κοινωνικό κορμό αριστερών πολιτών και έδωσαν την εκλογική ώθηση του 5% στο χώρο. Ταυτόχρονα, το ΚΚΕ με την αντιδικομματική καταγγελτική του συνέπεια έγινε πόλος υποδοχής ενός μέρους της λαϊκής και αγροτικής δυσαρέσκειας και έφτασε στην καταγραφή του 8% (το καλύτερο εκλογικό του αποτέλεσμα μετά τη διάσπαση του ’91). Ωστόσο, στις νέες συνθήκες λειτουργίας του οικονομικού και πολιτικού συστήματος, με δεδομένη την κρίση διακυβέρνησης αλλά και τη δομική (στρατηγική) κρίση του σοσιαλδημοκρατικού χώρου, παραμένει ανοικτό το ερώτημα πώς και με ποιο τρόπο η πληθυντική αριστερά θα συνδεθεί με τα ευρύτερα στρώματα των εκμεταλλευόμενων της νέας εποχής και κυρίως με τους εργαζόμενους του νέου ιδιωτικού τομέα. Η κοινωνική γεωγραφία της αριστερής ψήφου δείχνει ότι τα βασικά συστατικά στοιχεία των αριστερών κομμάτων παραμένουν αμετακίνητα.

Στον πίνακα 1 παρουσιάζεται η εκλογική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ σε επιλεγμένες περιοχές της Β’ Εκλογικής περιφέρειας Αθήνας, ανάλογα με την κοινωνικο-επαγγελματική τους δομή και τον τύπο κατοικίας. Το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ στη συγκεκριμένη εκλογική περιφέρεια έφτασε το 8.9%. Παρατηρεί κανείς, ότι το ποσοστό αυτό μεγαλώνει πολύ στις «υψηλές – μεσαίες» κοινωνικο-επαγγελματικά περιοχές (Χολαργός, Μαρούσι, Χαλάνδρι, Αγ.Παρασκευή) και φτάνει σε ένα μέσο ποσοστό της τάξης του 10.5%, καθώς και στις «μεσαίες» (Βύρωνας, Γαλάτσι, Ελληνικό, Ζωγράφου) με μέσο ποσοστό περίπου 10%. Μεγαλύτερο από το μέσο ποσοστό καταγράφηκε, επίσης, σε μια από τους τυπικότερες «υψηλές» περιοχές του Λεκανοπεδίου, το Ψυχικό, όπου το εκλογικό ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ έφτασε το 9.2%.

Αντίθετα, σε όλες τις παραδοσιακές περιοχές κατοικίας των μισθωτών λαϊκών στρωμάτων της Β’Αθήνας (Αιγάλεω, Περιστέρι, Α.Λιόσια) το μέσο ποσοστό (6.8%) υπολείπεται του γενικού μέσου ποσοστού. Σχετικά καλύτερη εικόνα στις ανάλογες περιοχές παρουσιάζεται στη Β’Πειραιά, όπου το μέσο ποσοστό της περιφέρειας (6.4%) ταυτίζεται σχεδόν με το μέσο ποσοστό στο Κερατσίνι, τη Νίκαια και το Πέραμα (6.3%).

Πρέπει να σημειωθεί βεβαίως, ότι η εκλογική – κοινωνική αυτή γεωγραφία του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι φαινόμενο του 2007. Η ίδια εκλογική στρωματοποίηση υπήρχε και το 2004, όπου με μέσο ποσοστό στη Β’Αθήνας 5.6% οι καλύτερες περιοχές του ήταν επίσης οι «υψηλές-μεσαίες» και οι «μεσαίες», αλλά και σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις της μεταπολίτευσης με τις οποίες είχε διαφανεί ότι το εκλογικό ακροατήριο της ριζοσπαστικής / ανανεωτικής αριστεράς βρίσκεται περισσότερο στις μεσαίες και ανώτερες κοινωνικές τάξεις και πολύ λιγότερο στις λαϊκές.

Παρόμοια εικόνα αποτυπώνεται και από τις δειγματοληπτικές προεκλογικές ποσοτικές έρευνες (Πίνακας 3). Η εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ είναι μεγαλύτερη στις ανώτερες τάξεις, βρίσκει το μέσο εθνικό του ποσοστό στις μεσαίες τάξεις, είναι αξιοσημείωτο – ίσως για πρώτη φορά - στις μισθωτές / λαϊκές τάξεις και μειώνεται πολύ στα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού.

Η εκλογική επιρροή του ΚΚΕ, όπως αποτυπώνεται και στον Πίνακα 2, είναι αντίστροφης φοράς από αυτήν του ΣΥΡΙΖΑ. Με μέσο ποσοστό στη Β’Αθήνας 12.1%, το ΚΚΕ βρίσκει τις καλύτερες περιοχές του σε αυτές των λαϊκών μισθωτών τάξεων (Περιστέρι, Αιγάλεω, Α.Λιόσια) και στις βασικότερες των μεσαίων τάξεων (Βύρωνας, Ελληνικό, Γαλάτσι). Στη Β’Πειραιά επίσης, με γενικό ποσοστό 14.6%, το μεγαλύτερο ποσοστό του καταγράφεται στη Νίκαια (18.6%), όχι όμως και στο Πέραμα, περιοχή που έως τα μέσα της δεκαετίας του ’90 θεωρείτο η τυπικότερη ίσως εργατική-λαϊκή περιοχή του Λεκανοπεδίου. Αντίθετα, στις «υψηλές» και στις «υψηλές / μεσαίες» περιοχές τα ποσοστά του ΚΚΕ υπολείπονται αρκετά του μέσου ποσοστού στην περιφέρεια.

Στον Πίνακα 3 αποτυπώνεται μια ανάλογη εικόνα. Το ΚΚΕ αποτελεί μια εκλογική συμμαχία μισθωτών / λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων. Είναι αρκετά «λαϊκότερο» από τον ΣΥΡΙΖΑ, και αν κανείς συνυπολογίσει και την κατά πολύ μεγαλύτερη «αγροτική» του επιρροή, έχει μια ικανοποιητική εικόνα για τη σημερινή κοινωνικο-εκλογική φυσιογνωμία των δύο κομμάτων της αριστεράς.

Ωστόσο, το μεγάλο πρόβλημα παραμένει: η κοινωνικο-εκλογική συμμαχία που διαμορφώθηκε στους δύο αριστερούς πόλους είναι σε μεγάλο βαθμό ανασύνθεση της ιστορικής μεταπολιτευτικής γεωγραφίας τους και μάλιστα σε προδιαγεγραμμένα αριθμητικά όρια. Η κρίση του σοσιαλδημοκρατικού χώρου στην Ελλάδα δεν απελευθέρωσε μαζικά τις λαϊκές – εργατικές προσβάσεις του προς την αριστερά. Με άλλα λόγια, η μεταπολιτευτική κοινωνική συμμαχία του ΠΑΣΟΚ αποσυντίθεται με γρήγορους ρυθμούς, όμως η εισροή των λαϊκών του προσβάσεων στην αριστερά παραμένει ακόμη πολύ χαμηλή. Ταυτόχρονα, ο συντηρητικός χώρος εξακολουθεί να εμφανίζει μεγάλη επιρροή σε λαϊκά στρώματα, μάλιστα η παρουσία του ΛΑΟΣ διευρύνει ενίοτε την επιρροή αυτή. Είναι χαρακτηριστικό από αυτήν την πλευρά, ότι στην κοινωνική κατηγορία των «φτωχών» (Πίνακας 3) το άθροισμα των δύο δεξιών κομμάτων φτάνει το 46% περίπου, ενώ το αθροιστικό ποσοστό ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ είναι μικρότερο (ή οριακά το ίδιο) με το γενικό τους ποσοστό.

Μπορούμε, συνεπώς, να καταλήξουμε στο γενικό συμπέρασμα ότι η ενίσχυση της αριστεράς στις εκλογές του 2007 απέχει ακόμη αρκετά από το να εκφράσει μια νέα διευρυμένη κοινωνική λαϊκότητα απέναντι στο σύστημα εξουσίας. Προς την κατεύθυνση αυτή πρέπει ακόμα να συμβούν και να αξιοποιηθούν πολλά «κοινωνικά γεγονότα» και οπωσδήποτε, ο χώρος της αριστεράς να αποφύγει πλέον τις ιστορικές του παλινωδίες.