Η σημερινή μεταπολίτευση αργεί. Η ληξιαρχική πράξη γέννησής της δεν είναι ακόμα έτοιμη. Και ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχουν πλέον έτοιμα «εθνικά συμβόλαια», αλλά ταξικά συμφέροντα που βρίσκονται σε αδυσώπητη μεταξύ τους σύγκρουση. Από τις παραλίες έως τα πανεπιστήμια και από την υπεράσπιση (ή την καταπολέμηση) της έννοιας του δημοσίου συμφερόντος έως τη λειτουργία της Βουλής και ευρύτερα της Δημοκρατίας, η πάλη ανάμεσα στις χειμαζόμενες λαϊκές τάξεις και κυρίως τη μισθωτή εργασία από τη μια και τα συμφέροντα του πιο κυνικού και ακραίου κεφαλαίου από την άλλη είναι τεράστια, συνεχής και αβέβαιης έκβασης. Και ναι μεν το κεφάλαιο επελαύνει νομοθετικά, αλλά ο βαθμός πολιτικής νομιμοποίησης της εξουσίας του είναι πολύ χαμηλός και ο κίνδυνος μιας έστω και από τα πάνω πολιτικής ανατροπής είναι μεγάλος. Στο μέσον αυτής της σύγκρουσης βρίσκονται εκτεταμένα τμήματα των μικροαστικών τάξεων της μικρής ιδιοκτησίας, που βλέπουν να καταρρέουν εκτός από το βιοτικό τους επίπεδο και οι ιδεολογίες της κοινωνικής και οικονομικής ανόδου που τις κρατούσαν συμπαγείς, αλλά και ένα μεγάλο μέρος των μεσοαστικών τάξεων που έχουν συνδέσει την τύχη τους με τα εργοδοτικά συμφέροντα αλλά που βλέπουν να χρησιμοποιούνται με άγριο τρόπο σε αυτήν τη βίαιη ανακατανομή πλούτου και δύναμης που συμβαίνει στη χώρα. Οπως πάντα σε αυτές τις πρωτότυπες ιστορικές περιπτώσεις, νικητής αυτής της πάλης θα εξέλθει αυτός που στη αφήγηση της νέας εποχής (της νέας μεταπολίτευσης) θα καταφέρει να εντάξει πειστικά και τους «ενδιάμεσους» που διστάζουν ή δεν μπορούν ή δεν ξέρουν σήμερα να λάβουν θέση.

Εάν η νέα μεταπολίτευση γείρει υπέρ των κυρίαρχων οικονομικο-πολιτικών δυνάμεων θα συμβολοποιηθεί με ένα νέο Σύνταγμα που θα δεσπόσουν τα εξής δεδομένα: α) κατάργηση της έννοιας του «δημόσιου αγαθού» και του «δημόσιου χώρου», β) θεσμοποίηση της πλήρους υποταγής της πολιτικής διαδικασίας στις οικονομικές (κεφαλαιοκρατικές) προτεραιότητες της αγοράς, γ) ακύρωση κάθε δυνατότητας του κράτους και της διοίκησης στην άσκηση ρυθμίσεων «συλλογικού οφέλους». Το νέο Σύνταγμα θα μετατρέψει σε καθεστώς τον νεοφιλελευθερισμό.  

Εάν αντίθετα η νέα μεταπολίτευση γείρει υπέρ των λαϊκών τάξεων θα πρέπει να συμβολοποιηθεί με ένα νέο Σύνταγμα, που θα είναι αποτέλεσμα μιας γενικευμένης «από τα κάτω» κοινωνικής διαβούλευσης. Αυτό το Σύνταγμα θα πρέπει να εκφράσει με ενάργεια την επαναθεμελίωση του πολιτικού και νομικού συστήματος στην έννοια της λαϊκής κυριαρχίας. Και υπ’αυτόν τον «περιορισμό» θα (πρέπει να) κάνει τα ακριβώς αντίθετα από αυτά που επιδιώκει το κυρίαρχο συγκρότημα εξουσίας σήμερα. Δηλαδή, α) θα επαναφέρει την έννοια του «δημόσιου αγαθού» και του «δημοσίου συμφέροντος» ως βασικού οδηγού στη συγκρότηση των κρατικών πολιτικών, β) θα ξαναδώσει στην Πολιτική την απόλυτη προτεραιότητα στη λήψη των αποφάσεων και στους πολιτικούς – κοινωνικούς αντιπροσωπευτικούς θεσμούς το δικαίωμα του κοινωνικού ελέγχου των αποφάσεων αυτών και, γ) θα επιτρέψει σε μια νέα οργανωμένη, μορφωμένη και ανεξάρτητη διοίκηση να ασκήσει το ρόλο του θεματοφύλακα του «συλλογικού οφέλους».

Η μεταπολίτευση του ’74 στην Ελλάδα ήταν μέρος ενός ιστορικού κύκλου που αφορούσε στο τέλος των δικτατοριών στη Νότιο Ευρώπη. Η μεταπολίτευση που προετοιμάζεται σήμερα φέρνει με μια «ιστορική παραξενιά» και πάλι τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου σε μια παράλληλη διεργασία. Ελλάδα, Ισπανία και Ιταλία, αλλά και Πορτογαλία και Γαλλία, έχουν την πιθανότητα να δουν να εναρμονίζεται η ιστορική τους φάση σε μια γενικευμένη αμφισβήτηση του νεοφιλελεύθερου καπιταλιστικού υποδείγματος. Πολλοί στην Ευρώπη ισχυρίζονται – και πιθανότατα έχουν δίκιο – ότι όλο το πρόβλημα σήμερα είναι πού τελικά θα «σπάσει» πρώτα ο κρίκος της αλυσίδας. Στην Ελλάδα ή στην Ισπανία, ή μήπως στην Ιταλία; Και ποιός θα είναι ο «δεύτερος κρίκος»;

Αλλά ας μην προτρέχουμε. Οι εξελίξεις είναι μπροστά μας και είναι ρευστές. Το σίγουρο είναι ότι αν η μεταπολίτευση του ’74 έγινε υπό την ηγεμονία των κυρίαρχων τάξεων σε ένα συμβιβασμό με τους «από κάτω», η νέα μεταπολίτευση θα επικυρώσει περισσότερο σχέσεις κυριαρχίας και καθυπόταξης και όχι σχέσεις ηγεμονίας και «ισορροπίας».