Η ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2003 – ΕΡΕΥΝΕΣ-ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΙΣ (συλλογικός τόμος, εκδ. VPRC)

Ο τέταρτος ετήσιος τόμος της VPRC εκδίδεται μέσα στη δίνη ενός πολέμου, που έχει προκαλέσει ολόκληρη τη δημοκρατική κοινή γνώμη του πλανήτη. Η καταστρατήγηση κάθε ορίου διεθνούς νομιμότητας δημιουργεί μια εφιαλτική ανησυχία για το μέλλον των λαών. Βιώσαμε τις τελευταίες δεκαετίες την τεράστια ανισοκατανομή του κοινωνικού πλούτου και την ακραία αύξηση της φτώχειας. Γίναμε μάρτυρες της διατάραξης της περιβαλλοντικής ισορροπίας και της διατροφικής αλυσίδας. Είδαμε τις συνθήκες υγείας και ασφάλειας μεγάλου μέρους του πληθυσμού του πλανήτη να επιδεινώνονται, και, το αποκορύφωμα, ζούμε πλέον την περισσότερο ζοφερή εποχή της (παγκόσμιας) πολιτικής: την επικράτηση του στρατιωτικού κυνισμού των κυρίαρχων πολιτικών ελίτ. Ένα παλιό ξεχασμένο σύνθημα επανέρχεται στην επικαιρότητα: αντίσταση στον ιμπεριαλισμό της αγοράς και των συμφερόντων των λίγων. Μπορεί να ακούγεται ‘ρομαντικό’, ‘εξωπραγματικό’ ή ‘αδύνατο’, ωστόσο η αφύπνιση της κοινωνίας και των θετικών της δυναμικών αποτελεί τη μόνη ρεαλιστική απάντηση στη βαρβαρότητα της σύγχρονης εποχής.

Η VPRC διανύει εφέτος το 10^ο χρόνο της λειτουργίας της. Στο διάστημα αυτό σχεδίασε και υλοποίησε περισσότερα από 500 μικρά και μεγάλα ερευνητικά έργα, πολλά από τα οποία, κυρίως στο χώρο της κοινωνικής έρευνας, πραγματοποιήθηκαν στη χώρα μας για πρώτη φορά. Προσπάθησε, πολλές φορές με λάθη αλλά πάντοτε με επιστημονική συνέπεια, να διαγνώσει, να αναλύσει και να ερμηνεύσει τις κοινωνικές τάσεις και διεργασίες. Η καθιέρωση από το 1999 της ετήσιας έκδοσης της εταιρείας έδωσε την ευκαιρία για τη δημοσιοποίηση μιας σειράς πρωτότυπων κατά τη γνώμη μας αναλύσεων στο χώρο της πολιτικής και νομικής επιστήμης, της κοινωνικής στατιστικής, της κοινωνιολογίας και της επικοινωνίας, στηριγμένων στα δεδομένα των εμπειρικών ερευνών και στην ανάλυσή τους.

Τον Νοέμβριο του 2002 η VPRC σε συνεργασία με το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου οργάνωσε μια διεθνή Επιστημονική Διημερίδα με θέμα τον εκλογικό ανταγωνισμό και τις νέες τάσεις που αναπτύσσονται στα ευρωπαϊκά κομματικά συστήματα. Είχαμε την ευκαιρία, μαζί με τους επιφανείς προσκεκλημένους μας από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, το Βέλγιο και τη Γερμανία, να μοιραστούμε τους προβληματισμούς που αναπτύσσονται σε ολόκληρο τον κόσμο για το μέλλον των δημοκρατικών θεσμών και των κοινωνικών δικαιωμάτων. Μπορεί το σημερινό σκεπτικισμό να διαδεχθεί μια νέα αισιοδοξία; To ερώτημα μένει προς το παρόν αναπάντητο. Ένα πράγμα είναι πάντως σίγουρο: χωρίς κοινωνική ενεργοποίηση δεν υπάρχει προοπτική. Και αυτήν ακριβώς την προϋπόθεση προσπαθούμε από τη μεριά μας να διερευνήσουμε και να προσδιορίσουμε, μέσα και από τα άρθρα του ανά χείρας τέταρτου τόμου.

Το άρθρο της Μαρίας Μενδρινού ασχολείται με τη δυναμική που αναπτύσσουν τα μικρά πολιτικά κόμματα στην ελληνική πολιτική σκηνή, κυρίως στις ευρωεκλογές αλλά και στις δημοτικές / νομαρχιακές εκλογές. Επισημαίνει ότι η ρευστότητα των πολιτικών και κομματικών ταυτίσεων που εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια ευνοεί τα κόμματα αυτά και δείχνει πώς οι διαφορετικές από τις κυρίαρχες επιλογές ψήφου μπορούν να αποτελέσουν ένα μονιμότερο παράγοντα της πολιτικής σκηνής.

Το άρθρο του Χριστόφορου Βερναρδάκη επιχειρεί να αποκωδικοποιήσει ορισμένες κρίσιμες παραμέτρους της ιδεολογικής / πολιτικής συγκρότησης του «λαού της αριστεράς». Επισημαίνει, ότι μεγάλο μέρος του κόσμου αυτού έχει υποταχθεί στα κυρίαρχα προτάγματα, τα οποία και ενστερνίζεται, καθιστώντας δύσκολη την οριοθέτηση της αριστεράς απέναντι στις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις.

Το άρθρο του Βασίλη Μεϊδάνη αποτελεί ένα συνολικό σχόλιο πάνω στην κοινωνική και ψυχολογική επιρροή της οργάνωσης ‘17 Νοέμβρη’. Ουσιαστικά απομυθοποιεί δύο βασικές αξιολογικές ερμηνείες που είδαν το φως της δημοσιότητας τον τελευταίο καιρό. Η πρώτη επιχειρούσε μέσα από αμφίβολης αξιοπιστίας ευρήματα να προσδώσει στην οργάνωση αυτή ένα ιδιαίτερα μεγάλο εύρος κοινωνικής και πολιτικής επιρροής. Η δεύτερη επιχειρούσε να αφαιρέσει ή να υποβαθμίσει το προφανές πολιτικό – ιδεολογικό στοιχείο της ύπαρξής της και της έστω και μικρής κοινωνικής της επίδρασης, σε μια προσπάθεια να δικαιώσει το χαρακτήρα των εγκλημάτων της ως «ποινικών».

Το άρθρο του Ηλία Ιωακείμογλου αποτελεί μέρος μιας συνολικής μελέτης της VPRC που συντάχθηκε υπό την ευθύνη του συγγραφέα και που αφορούσε στην καταγραφή και ανάλυση των υφιστάμενων εγκληματολογικών δεδομένων της χώρας μας κατά νομό, τη σύγκρισή τους με αντίστοιχα δεδομένα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης και τον προσδιορισμό των παραγόντων εκείνων που ενισχύουν ή αποτρέπουν την εγκληματικότητα. Το κείμενο που δημοσιεύεται στον τόμο αφορά στο Β’Κεφάλαιο της μελέτης και επικεντρώνεται στη συγκριτική ανάλυση της εγκληματικότητας στους νομούς της Ελλάδας.

Στην ανάλυση της εγκληματικότητας εντάσσεται και το άρθρο των Γιάννη Πανούση και Βασίλη Καρύδη, το οποίο παρουσιάζει και αναλύει τα αποτελέσματα της πρώτης θυματολογικής έρευνας που διεξήχθη στην Ελλάδα από τη VPRC σε εθνική κλίμακα, σύμφωνα με τα πρότυπα και την μεθοδολογία των διεθνών θυματολογικών ερευνών (International Crime Victimisation Survey- ICVS).

Βασικό συμπέρασμα του άρθρου είναι ότι στο σύνολο των εγκλημάτων το ποσοστό θυματοποίησης στην Ελλάδα είναι χαμηλότερο από το διεθνή μέσο όρο, ωστόσο το ποσοστό αναφοράς του περιστατικού από τα θύματα στην Αστυνομία υπολείπεται στην Ελλάδα του διεθνούς μέσου όρου των άλλων χωρών.

Το άρθρο της Σοφίας Αραβοπούλου παρουσιάζει συνοπτικά τα βασικά συμπεράσματα από την έρευνα της VPRC για τη δομή του δημοσιογραφικού επαγγέλματος και τις στάσεις των δημοσιογράφων απέναντι στο προϊόν της εργασίας τους.

Με βάση τα αποτελέσματα της ίδιας έρευνας, η Μάρθα Μιχαηλίδου προχωρεί σε μια φεμινιστική θεώρηση της σχέσης του κοινωνικού φύλου με τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Παρατηρεί τον τρόπο με τον οποίον το φύλο λειτουργεί ως παράμετρος καθορισμού της εργασιακής ζωής από τη μια αλλά και ως παράμετρος καθορισμού της ιδεολογικής λειτουργίας των μέσων από την άλλη.

Το άρθρο της Ρόης Παναγιωτοπούλου ασχολείται με το φαινόμενο της ανάπτυξης και στην Ελλάδα των εθελοντικών και Μη-Κυβερνητικών Οργανώσεων. Στέκεται ιδιαίτερα στις ιδεολογικές και κοινωνικές αντιλήψεις που βρίσκονται στη ρίζα των οργανώσεων αυτών, καθώς και του θεωρητικού υπόβαθρου που τις συγκροτεί και παρουσιάζει μια σειρά στοιχεία από έρευνες της VPRC σε σχέση με τις οργανώσεις αυτές, αλλά και με τη γενικότερη κοινωνική διαθεσιμότητα εθελοντισμού.

Το άρθρο της Ερας Μουλάκη παρουσιάζει και αναλύει μία έρευνα της VPRC που πραγματοποιήθηκε το 2001 με θέμα την ελληνική γλώσσα και τον τρόπο που κατανοείται η εξέλιξή της από τους έλληνες/ίδες πολίτες. Επισημαίνεται η (ιδεολογική) φοβία που χαρακτηρίζει την ελληνική πραγματικότητα σε σχέση με τη γλώσσα, ενώ παρουσιάζεται και το μέρος της έρευνας που αφορούσε τις ομιλούσες (και επιβιώνουσες) γλώσσες και ιδιώματα εντός της ελληνικής επικράτειας.

Το άρθρο της Σίσσυς Πρέζα ασχολείται με το ζήτημα της Απογραφής του 2001, επισημαίνει το φαινόμενο της επιτρεπόμενης στην Ελλάδα μετακίνησης πολιτών από τον τόπο μόνιμης κατοικίας τους στον τόπο καταγωγής τους και επιχειρεί με τη βοήθεια μιας μεγάλης σε έκταση δείγματος έρευνας της VPRC να προσδιορίσει τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του μετακινηθέντος πληθυσμού.